Jak działają fundusze wierzytelności (niepracujących i pracujących)?

Skąd pochodzi sekurytyzacja?

Jej początek sięga połowy lat 70-tych XX wieku. Powstała w Stanach Zjednoczonych, kiedy to agencje rządowe przeprowadziły pierwsze tego typu transakcje na rynku. Początkowo procesowi sekurytyzacji były poddawane wyłącznie wierzytelności zabezpieczone hipoteką, a w dalszej kolejności pożyczki samochodowe i kredyty konsumpcyjne.

Pierwsze transakcje w Europie zostały przeprowadzone w latach 80-tych XX wieku w Wielkiej Brytanii na rynku kredytów hipotecznych, a latach 90-tych XX wieku w Niemczech. W Polsce pierwsza transakcja sekurytyzacji została przeprowadzana w 2000 roku przez Bank PKO BP.

Jak dzielimy rynek wierzytelności?

Wierzytelności niepracujące (NPL – Non Performing Loans):

• polegają one na nabywaniu z dużym dyskontem portfeli przeterminowanych wierzytelności masowych (detalicznych), czyli takich z tytułu których zobowiązania nie są regulowane terminowo, za cenę niższą niż suma oczekiwanych przepływów z tych wierzytelności;
• portfele wierzytelności nabywane są od banków, firm z sektora finansowego, operatorów telekomunikacyjnych oraz przedsiębiorstw użyteczności publicznej podczas otwartych przetargów rynkowych;
• inwestycje w wierzytelności niepracujące charakteryzują się średnio i długoterminową perspektywą zysków;
• największy udział w rynku mają portfele bankowe, które stanowią ponad 90% rynku; banki wykazują największą skłonność do sprzedaży portfeli z powodu rosnących wymagań regulacyjnych, konieczności poprawy wskaźników finansowych oraz pogarszania się jakości portfeli kredytowych; sprzedaż wierzytelności przez banki odbywa się wyłącznie do funduszy sekurytyzacyjnych, co jest warunkiem realizacji straty podatkowej przez bank.

Schemat działalności funduszy wierzytelności niepracujących

Kliknij grafikę, aby powiększyć

1. Fundusze sekurytyzacyjne emitują Certyfikaty Inwestycyjne, aby pozyskać kapitał na zakup portfeli wierzytelności niepracujących.
2. Fundusze nabywają za ułamek wartości portfele przeterminowanych wierzytelności masowych od banków, telekomów, ubezpieczycieli, firm pożyczkowych i instytucji użyteczności publicznej.
3. Przedsiębiorstwa sprzedając nieobsługiwane wierzytelności uwalniają wolne środki na dalszą działalność
4. Banki dzięki sprzedaży wierzytelności na rzecz funduszy sekurytyzacyjnych, mają dodatkowo możliwość uzyskania korzyści podatkowych, zmniejszenia rezerw na poczet zagrożonych kredytów oraz zwiększenia środków na akcję kredytową
5. Portfele wierzytelności mają przewidywalną jakość, co wynika ze stabilnych modeli scoringowych stosowanych przy ocenie zdolności kredytowej klientów.
6. Obsługą portfeli wierzytelności zajmuje się serwiser, z którym fundusz podpisał umowę; jest to spółka windykacyjna, która otrzymała zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na zarządzanie aktywami funduszy sekurytyzacyjnych.

Wierzytelności pracujące (PL – Performing Loans):

• polegają na nabywaniu z dyskontem portfeli regularnych wierzytelności masowych (detalicznych) czyli takich, z tytułu których zobowiązania są regulowane terminowo, za cenę niższą niż suma oczekiwanych przepływów z tych wierzytelności
• portfele wierzytelności nabywane są przede wszystkim od firm pożyczkowych na podstawie umów ramowych, po z góry określonej wycenie, opartej na stałej stopie zwrotu (IRR);
• inwestycje w wierzytelności niepracujące charakteryzują się krótko i średnioterminową perspektywą zysków
• wierzytelności niebankowe charakteryzują się większą marżowością od bankowych;
• pożyczki niebankowe stanowią już ok 10% rynku kredytów gotówkowych udzielanych przez banki;
• w skład typowego pakietu wierzytelności wchodzą pożyczki o okresie zapadalności od 1 do 2 lat; dodatkowo, średnia wartość nominalna pożyczki niebankowej jest dużo niższa niż kredytu bankowego, dzięki czemu zakupywany portfel jest bardziej zróżnicowany pod względem ilości pożyczkobiorców i ich indywidualnego zadłużenia;
• minimalizowanie ryzyka portfela inwestycyjnego odbywa się poprzez rozłożenie go na jak najliczniejszą grupę spraw małych i średnich portfeli wierzytelności oraz na jak największą liczbę dłużników.

Schemat działalności funduszy wierzytelności pracujących:

1. Fundusze sekurytyzacyjne emitują Certyfikaty Inwestycyjne, zaś spółki sekurytyzacyjne emitują obligacje korporacyjne albo akcje w celu pozyskania kapitału na zakup portfeli wierzytelności pracujących.
2. Fundusze sekurytyzacyjne lub spółki sekurytyzacyjne nabywają z dyskontem portfele regularnych wierzytelności masowych zazwyczaj od firm pożyczkowych.
3. Firmy pożyczkowe sprzedają portfele wierzytelności niezwłocznie po uruchomieniu pożyczek zazwyczaj przed zapadalnością pierwszej raty, uwalniając wolne środki na dalszą działalność.
4. Większość regularnych wierzytelności jest spłacana terminowo. W zależności od portfela może być to od 60% do 80%. W pozostałych przypadkach umowy pożyczek są wypowiadane i trafiają na drogę sądową lub wierzytelności z nich wynikające są odkupywane przez firmę pożyczkową po cenie nominalnej.
5. Obsługą portfeli wierzytelności regularnych oraz obsługą procesu odzyskiwania wierzytelności nieregularnych zajmuje się wyspecjalizowany podmiot, z którym fundusz podpisał umowę.

Jaki jest okres takich inwestycji?

Okres zaangażowania funduszy Wierzytelności Niepracujących wynosi do 7 lat; zazwyczaj jest określony i na ogół jest to od 5 do 7 lat.

Podsumowanie:

• Stopy zwrotu: 7% – 9% średniorocznie.
• Sposób wypłaty zysków:
  • w funduszach wierzytelności zyski wypłacane są okresowo zazwyczaj kwartalnie lub kumulowane i wypłacane na koniec inwestycji;
  • w przypadku obligacji korporacyjnych zyski są okresowo wypłacane zazwyczaj kwartalnie.
• Minimalna kwota inwestycji:
  • w przypadku Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych niestandaryzowanych funduszy sekurytyzacyjnych:
    • osoby fizyczne: równowartość 40 000 EUR;
    • osoby prawne (np. spółki akcyjne, spółki z o.o.): 1 certyfikat inwestycyjny.
  • w przypadku obligacji korporacyjnych 20 000 zł.
• Okres inwestycji: średnioterminowy (od 2 do 5 lat).
• Poziom ryzyka: umiarkowany.